top of page

ΑΔΗΛΟΣ | αρχαίες τεχνολογίες • παραδοσιακές τεχνικές • νεότερες κατασκευές στην αγροικία του Μάρκου

ολοκληρωμένο έργο

04 DJI_0530.JPG

τοποθεσία: Δήλος, Κυκλάδες

ημερομηνίες: 20/10/2024 - 26/10/2024

συνεργασία: Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Γαλλική Σχολή Αθηνών

χρηματοδότηση: J.M. Kaplan Fund

υποστήριξη: Δήμος Μυκόνου

χορηγία σε είδος: Δήλος Market, Captain’s, Oregano, Hotel Olia, Pension Alexandra, Soul Mates, Mykonos Farmers, Ζυμωτό και Blue Star 

σχεδιασμός/ συντονισμός: Ίωνας Σκλαβούνος, Γρηγόρης Κουτρόπουλος, Γιώργος Τζαβάρας, Νικηφόρος Μεϊμάρογλου, Πάνος Κωστούλας

συνεργάτες ομιλητές/ομιλίτριες: Hélène Wurmser, Μαριλένα Μελά, Νίκος Μαγουλιώτης, Φαίδων Μουδόπουλος-Αθανασίου, Κώστας Λατούφης
 

τεχνίτες/ εκπαιδευτές:  Δημήτρης Χίου, Κώστας Νόου, Γιώργος Αναστασιάδης και Dominic Taylor (Σταγόνες)

φωτογραφίες: Γιώργος Κυβερνήτης, Θάνος Τσάντας, Ίωνας Σκλαβούνος(BLK), Γρηγόρης Κουτρόπουλος (BLK), Εuropeana

σχέδια: Γρηγόρης Κουτρόπουλος (BLK)

Συμμετοχικό  εργαστήριο για τις σχέσεις αρχαίων και παραδοσιακών μορφών υλικής γνώσης και αειφόρων τρόπων διαχείρισης του τοπίου

 

Η ομάδα Μπουλούκι σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και τη Γαλλική Σχολή Αθηνών αποκαθιστά μια παραδοσιακή αγροικία στη Δήλο, γνωστή ως το «Σπίτι» ή το «Χωριό του Μάρκου». Σκοπός της αποκατάστασης, που θα πραγματοποιηθεί με παραδοσιακά υλικά και τεχνικές, είναι να προσφέρει ένα νέο χώρο διαμονής για ειδικούς και ερευνητές που εργάζονται στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου. Με επίκεντρο το έργο αυτό, το Μπουλούκι οργανώνει μια διεπιστημονική έρευνα γύρω από τις πολυδιάστατες – όμως συχνά δυσδιάκριτες, παραγνωρισμένες και άδηλες – σχέσεις, αρχαίων και παραδοσιακών τρόπων κτισίματος και διαχείρισης του τοπίου. Η πρώτη φάση αυτού του εγχειρήματος εγκαινιάστηκε με ένα συμμετοχικό εργαστήριο που πραγματοποιήθηκε το διάστημα 20-26 Οκτωβρίου 2024 με ειδική έμφαση στις προκαταρκτικές εργασίες που προηγούνται της καθαυτό αποκατάστασης.

Δεκαπέντε συμμετέχοντες και συμμετέχουσες από την Ελλάδα και το εξωτερικό και από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, έλαβαν μέρος στο εργαστήριο, συμπεριλαμβανομένων πέντε φοιτητών από το ETH Zurich μαζί με την καθηγήτρια Teresa Galí-Izard. Δουλεύοντας μαζί με την ομάδα έργου του Μπουλουκιού, έμπειρους τεχνίτες και άλλους προσκεκλημένους ειδικούς, οι συμμετέχοντες και οι συμμετέχουσες είχαν την ευκαιρία να εμπλακούν ενεργά στις προκαταρκτικές εργασίες της αποκατάστασης και στην καταγραφή και τεκμηρίωση των κτισμάτων της αγροικίας, με σκοπό να ανιχνεύσουν ποικίλες συναντήσεις αρχαίων, λαϊκών και νεωτερικών μορφών υλικής γνώσης. Μέσα από τη μελέτη του «χωριού του Μάρκου» και του ευρύτερου τοπίου της Δήλου, προκύπτουν πολύ χρήσιμα διδάγματα βιώσιμης συνύπαρξης με το τοπίο, τα οποία θα αξιοποιηθούν στην αναζήτηση λύσεων για τη διαχείριση των ενεργειακών και λειτουργικών αναγκών της αποκατεστημένης αγροικίας.
 


δῆλος
ορατός, ευκρινής, εμφανής, φανερός
ἄδηλος
μη φανερός ή άγνωστος
άσημος, σκοτεινός, δυσνόητος

 


Το πλαίσιο

Απέναντι από τον τουριστικό προορισμό της Μυκόνου στις Κυκλάδες, το μικρό νησί της Δήλου είναι ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους της Ελλάδας και μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Μέσα στα 3,43 τετραγωνικά του χιλιόμετρα βρίσκονται τα κατάλοιπα ενός εξέχοντος θρησκευτικού και εμπορικού κέντρου του αρχαίου μεσογειακού κόσμου, που κάποτε έσφυζε από ένα κοσμοπολίτικο πληθυσμό 20.000 κατοίκων. Στη νεότερη ιστορία του νησιού, βασικό σημείο αναφοράς αποτελεί η έναρξη των ανασκαφών της Γαλλικής Σχολής το 1873, οι οποίες ανέδειξαν τα ίχνη αυτού του πολύπλοκου τοπίου αρχαίας αστικότητας: ιερά διαφορετικών θρησκειών, εκτενείς στοές και αγορές, εργαστήρια τεχνιτών και μια μεγάλη ποικιλία οικιστικών τύπων που περιλαμβάνουν στέρνες, αίθρια και ψηφιδωτά, όλα υποστηριζόμενα από ένα περίτεχνο δίκτυο υποδομών νερού.

Το ίδιο αυτό τοπίο, ωστόσο, διατηρεί και τα ίχνη ενός πιο πρόσφατου λαϊκού και αγροτικού πολιτισμού: ταπεινές κατασκευές αγροτών από τη Μύκονο, οι οποίοι νοίκιαζαν κλήρους («παρτίδες») γης στη Δήλο και τη Ρήνεια για να τους καλλιεργούν και να βόσκουν τα ζώα τους. Το σπίτι του Μάρκου αποτελεί τυπικό παράδειγμα λαϊκής αγροικίας στην οποία κατοικούσε μια οικογένεια, καλλιεργώντας την αντίστοιχη «παρτίδα» γης που της είχε παραχωρηθεί. Τα αγροτικά συμπλέγματα αυτού του τύπου που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στις γειτονικές Μύκονο και Ρήνεια, αποκαλούνται στο τοπικό ιδίωμα «χωριά».

Τα φαινομενικά ταπεινά ερείπια της συγκεκριμένης αγροικίας στην πραγματικότητα αποτελούν σύνθετες δομές που ενσωματώνουν ένα μεγάλο εύρος υλικών· από αρχαία θραύσματα προερχόμενα από μια κοντινή ελληνιστική οικία μέχρι υλικά από πιο πρόσφατες περιόδους, όπως οι σιδηροτροχιές που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά από τους Γάλλους αρχαιολόγους για τη μεταφορά αρχαιολογικών ευρημάτων και μετέπειτα από τους ντόπιους αγρότες ως δοκάρια για τις οροφές. Η θεμελιωδώς υβριδική φύση αυτού του αγροτικού συγκροτήματος εγείρει ποικίλες προκλήσεις για την αποκατάστασή του τόσο σε πρακτικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο, τις οποίες το Μπουλούκι αναλαμβάνει αξιοποιώντας τη μακροχρόνια εμπειρία του στη μελέτη παραδοσιακών τεχνικών δόμησης σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
 

completed project

01 FNH07686.jpg

Tο εργαστήριο: 20-26 Οκτωβρίου 2024

Το εργαστήριο που έλαβε χώρα στη Δήλο τον Οκτώβριο συμπεριέλαβε μια ευρεία γκάμα δραστηριοτήτων. Τα πρωινά πραγματοποιήθηκαν επιτόπιες εργασίες συντήρησης στο σπίτι του Μάρκου: καθαρισμός των κτισμάτων, στερεώσεις και αντιστηρίξεις των λιθοδομών τους, καταγραφή, τεκμηρίωση και ταξινόμηση των διαφορετικών υλικών στοιχείων και των αρχιτεκτονικών μελών που ενσωματώνονται στο αγροτικό αυτό σύμπλεγμα. Το δεύτερο μισό της ημέρας διοργανώθηκαν περιηγήσεις στο νησί μαζί με ντόπιους κατοίκους και ειδικούς, διαλέξεις διαφορετικών θεματικών (αρχιτεκτονική και κατασκευή, αρχαιολογία, ιστορία, ανθρωπολογία), καθώς επίσης και σχεδιαστικές συνεδρίες γύρω από το μέλλον της αγροικίας του Μάρκου. Μέσα από αυτές τις διαφορετικές δραστηριότητες, επιχειρούμε να ανιχνεύσουμε πτυχές μιας άδηλης γνώσης που βρίσκεται ενσωματωμένη στο τοπίο και να τις συσχετίσουμε με προτάσεις για τη βιώσιμη λειτουργία της αποκατεστημένης αγροικίας.

Προκαταρκτικές εργασίες: Μέσα από τις προκαταρκτικές εργασίες που προηγούνται της καθαυτό αποκατάστασης, και την ενδελεχή εξέταση των ερειπωμένων κτισμάτων, ανακτούμε πληροφορίες για τις οικοδομικές πρακτικές των ντόπιων αγροτών και ανασυνθέτουμε τις κατευθυντήριες λογικές που τις διέπουν. Διερευνούμε τα υλικά, τις τεχνικές και τα οικοδομικά πρότυπα που χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή, αναζητώντας συνάμα το πως αυτά συνδέονται με τη διαχείριση βασικών πόρων στο νησιωτικό τοπίο της Δήλου. 

Επισκέψεις, πεζοπορίες, παρουσιάσεις: Αυτή η βιωματική διερεύνηση υποστηρίχθηκε από επισκέψεις και περιηγήσεις στο τοπίο που περιβάλλει την αγροικία του Μάρκου και τη γειτονική «Οικία των Φούρνων», στον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο της Δήλου, όπως επίσης και σε άλλες ερειπωμένες αγροικίες του νησιού, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Hélène Wurmser, ερευνήτριας με πολυετή εμπειρία στο πεδίο της Δήλου. Το πρόγραμμα του εργαστηρίου συμπληρώθηκε από τις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις των συνεργατών και συνεργατριών μας Μαριλένας Μελά, Νίκου Μαγουλιώτη, Φαίδωνα Μουδόπουλου και Κώστα Λατούφη, με βασικό στόχο να βαθύνουν την κατανόησή μας γύρω από τους σύνθετους διαλόγους που ανέπτυξαν οι ντόπιοι αγροτικοί πληθυσμοί με τα κατάλοιπα των αστικών πολιτισμών της αρχαιότητας.

Απογευματινές συνεδρίες: Μέσα από σχέδια, διαγράμματα, κείμενα, φωτογραφίες και άλλα μέσα αποτύπωσης και αναπαράστασης, οι συμμετέχοντες του εργαστηρίου επεξεργάστηκαν το ερώτημα των υποδομών και των εγκαταστάσεων της αποκατεστημένης αγροικίας με καινοτόμο τρόπο, ανιχνεύοντας σύγχρονες λύσεις για τη διαχείριση του νερού, της ενέργειας και των απορριμμάτων της αποκατεστημένης αγροικίας. Ακολουθώντας τα διδάγματα των αρχαίων και παραδοσιακών συστημάτων γνώσης, επιχειρούμε να προσεγγίσουμε το «χωριό του Μάρκου» ολιστικά, φέρνοντας κοντά λειτουργίες, πρακτικές χρήσεις και καλλιτεχνικές ή συμβολικές εμπλοκές με το τοπίο, πέραν και από τις αυστηρά τεχνικές μέριμνες.

completed project

01 KYV07196.jpg
bottom of page