ΚΟΝΙΤΣΑ | Εργαστήριο για την Παραδοσιακή Οικοδομική της Πέτρας
ολοκληρωμένο έργο
Τοποθεσία: Κόνιτσα
Ημερομηνία: 18- 23 Μαρτίου 2023
Μάστορες/ Εκπαιδευτές: Κώστας Ταρνανάς
Γιώργος Τσιλογιάννης
Χαράλαμπος Πάντος
Επιστημονική Επιμέλεια: Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
CRISIS Lab
Υποστήριξη: Δήμος Κόνιτσας
Χρηματοδότηση: ΕΣΠΑ 2014-2020, Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας «Interreg - IPA CBC Greece - Albania 2014-2020»
Φωτογραφική κάλυψη: Βαλεντίνα Βαγενά, Γρηγόρης Κουτρόπουλος (BLK)
Οπτικοακουστική κάλυψη: Δημήτρης Στασινός
Ομιλητές: Γιώργος Σμύρης, Βασίλης Νιτσιάκος, Ιωάννα Ντούτση, Φαίδων Μουδόπουλος-Αθανασίου, Νικολέττα Ψύλλα, Νίκος Πατσαβός, Μαρία Τσούπη-Ρέμου, Δημήτρης Ψυχογυιός.
Συνεργάτες: Αγγελική Κήτα, Εβίτα Θεοχάρη, Γεωργία Γκέσιου, Μαργαρίτα Μπάτα
Το Eξαήμερο Εργαστήριο Παραδοσιακής Οικοδομικής της Πέτρας υλοποιήθηκε στην Κόνιτσα το διάστημα 18-23 Μαρτίου, στοχεύοντας στην επαφή διαφορετικών ομάδων κοινού με την τέχνη της πέτρας και τη σημασία της για την περιοχή. Συναντήθηκαν στην Κόνιτσα ακαδημαϊκοί, φοιτητές, νέοι επαγγελματίες, ερευνητές, τεχνίτες και ένα ευρύτερο -τοπικό- κοινό για να μελετήσουν και συζητήσουν για τα διαφορετικά επίπεδα της τέχνης της πέτρας από το παρελθόν μέχρι το σήμερα, καθώς και να αντιληφθούν στην πράξη τις προοπτικές συνέχειας αυτής της παραδοσιακής τέχνης της περιοχής. Όλα τα παραπάνω προσεγγίστηκαν υπό το πρίσμα της διασυνοριακότητας των σχέσεων της Κόνιτσας με τις γύρω περιοχές, ο απόηχος της οποίας επηρεάζει κάθε πτυχή της τοπικής παράδοσης και του πολιτισμού. Η δομή του προγράμματος του εργαστηρίου οργανώθηκε γύρω από μία σειρά ανοιχτών, στο ευρύ κοινό, εκδηλώσεων και από την πρακτική άσκηση στην οποία έλαβαν μέρος 22 συμμετέχοντες/ουσες που επιλέχθηκαν έπειτα από διαδικασία αίτησης και αξιολόγησης.
Το ανοιχτό πρόγραμμα ξεκίνησε με γνωριμία με την Κόνιτσα και την αρχιτεκτονική της κληρονομιά μέσα από μια καθοδηγούμενη περιήγηση στα σημαντικότερα μνημεία και τοπόσημα της πόλης.
completed project
Ακολούθησε η γιορτή παραδοσιακής οικοδομικής, όπου μικροί και μεγάλοι, επισκέπτες και περαστικοί συναντήθηκαν στην κεντρική πλατεία της Κόνιτσας και ήρθαν πιο κοντά στην τέχνη της πέτρας και τους ανθρώπους της. Ένα φορτηγό με αδρούς ασβεστόλιθους από το τοπικό λατομείο και μια σειρά εργαλείων ήταν όλα όσα χρειάστηκαν για να στηθεί ένα ανοιχτό σχολείο εκμάθησης της τεχνικής του πελεκήματος πέτρας, υπό την καθοδήγηση γηραιών και νεότερων μαστόρων. Τα μικρά παιδιά που συμμετείχαν στη γιορτή δημιούργησαν με τρεις παιδαγωγούς το δικό τους μπουλούκι μαστόρων. Μέσα από παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού συνέλεξαν υλικά και στη συνέχεια κατασκεύασαν τα δικά τους έργα. Ακόμα, συμμετείχαν στην κατασκευή ενός μικρού ξερολιθικού γεφυριού που στήθηκε σε τοξωτό καλούπι που έγινε ειδικά για το σκοπό αυτό.
Σημαντικό μέρος του εργαστηρίου αποτέλεσαν οι καθημερινές διαλέξεις διακεκριμένων ομιλητών, συνεισφέροντας στην επιστημονική προσέγγιση και την ευρύτερη κατανόηση του θέματος του εργαστηρίου. Η θεματολογία των ομιλιών ήταν ποικιλόμορφη, θίγοντας διαφορετικές πτυχές της τέχνης της πέτρας όπως το συμβολικό της χαρακτήρα, την αρχαιολογική και ανθρωπολογική της διάσταση, τεχνικά και θεωρητικά ζητήματα που αφορούν τη δόμηση και αρκετά ακόμη θέματα υπό το πρίσμα μιας διασυνοριακής προσέγγισης.
Οι ομιλίες ήταν ανοιχτές στο κοινό και υπήρξε σημαντική προσέλευση από την τοπική κοινότητα αλλά και από άλλες περιοχές της Ηπείρου και της χώρας. Η συμμετοχή στη συζήτηση που ακολουθούσε κάθε παρουσίαση ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, προάγοντας το δημόσιο διάλογο και τον προβληματισμό γύρω από τα θέματα που συζητήθηκαν σε ένα ευρύτερο κοινό.
Tο πρόγραμμα του εργαστηρίου πλαισιώθηκε, επίσης, από δύο ανοιχτές στο κοινό παράλληλες δράσεις. Η πρώτη δράση ήταν η προβολή του ντοκιμαντέρ “The Aging Land” σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Τρομπούκη και Γιώργου Οικονόμου. Η προβολή του ντοκιμαντέρ που αφορά την επιβίωση των Μαστοροχωρίων της Κόνιτσας έγινε υπό την παρουσία του Δημήτρη Τρομπούκη και ακολούθησαν ερωταπαντήσεις που τροφοδότησαν μια ζωντανή συζήτηση μεταξύ των παρευρισκομένων.
Η δεύτερη παράλληλη δράση που πραγματοποιήθηκε στο τέλος του εργαστηρίου ήταν η παρουσίαση της διπλωματικής εργασίας της Ναταλίας Τραγουδάρα και Ελένης Γκόνδρα στη σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ για την αναβίωση της μαστορικής τέχνης μέσα από το σχεδιασμό και τη λειτουργία μιας σχολής για την τέχνη της πέτρας και του ξύλου στην Κόνιτσα.
Το πρακτικό μέρος του εργαστηρίου που ήταν ανοιχτό μόνο για τους 22 συμμετέχοντες/ουσες ήταν ένα μικρής κλίμακας οικοδομικό έργο σε κοινόχρηστο χώρο έξω από την είσοδο της οικίας Χουσεΐν Σίσκο, στην άνω Κόνιτσα.
Η εκπαιδευτική διαδικασία περιλάμβανε τρία διακριτά ΄συνεργεία’-πεδία πρακτικής άσκησης:
-Την προετοιμασία της πρώτης ύλης - το πελέκημα της πέτρας
-Την αποκάλυψη του υφιστάμενου λιθόστρωτου και της πύλης εισόδου στον υπαίθριο χώρο της οικίας Χουσεΐν Σίσκο και
-Την κατασκευή ενός τοίχου αντιστήριξης και μιας ραμπόσκαλας
Μετά από τρεις ημέρες πρακτικής, οι συμμετέχοντες του εργαστηρίου μυήθηκαν τα πρώτα μυστικά της οικοδομικής τέχνης της πέτρας και της χρήσης των εργαλείων από τους τρεις τεχνίτες και μαζί τους κατάφεραν να πελεκήσουν 3 κ.μ. τοπικού ασβεστόλιθου, να χτίσουν 5 τ.μ. ξηρολιθοδομής καθώς και να κατασκευάσουν και να αρμολογήσουν 12 τ.μ. λιθόστρωτου καταστρώματος.